Biz ko’pincha atrofimizdagi dunyoga e’tibor bermaymiz. Bizda fauna va flora shunchalik xilma-xilki, juda ko’p qiziqarli narsalarni o’tkazib yuboramiz. Asalarilar dunyodagi eng mehnatkash hasharotlardir. So’nggi 50 million yil ichida hech kim uyada asal qoliplarining yupqa devorlari ortida sodir bo’lgan noyob harakatlarni takrorlay olmadi. Asalarilar – haqiqiy ishchilar va ular ob-havoga ahamiyat bermaydilar.
1. Yong’in paytida asalarilar o’zini himoya qilish instinktiga ega va ular asalni to’plashni boshlaydilar va shu bilan begonalarga e’tibor bermaydilar. Shuning uchun asalarichilikda tutundan foydalanish samarali hisoblanadi.
2. Ikki yuz kishilik asalarilar kun davomida ishlashi kerak, shunda odam bir qoshiq asal oladi.
3. Bu hasharotlar barcha chuqurchalarni tuzatish uchun mum chiqaradi.
4. Asalga aylanadigan nektardan ortiqcha namlikni bug’lantirish uchun yuqori sifatli ventilyatsiyani ta’minlash uchun uyada doimo ma’lum miqdordagi asalarilarni saqlashni unutmang.
5. Boshqa asalarilarni oziq-ovqat manbai borligidan ogohlantirish uchun asalari o‘z o‘qi atrofida aylana parvozlar yordamida maxsus raqsga tusha boshlaydi.
6. Asalarilar oʻrtacha 24 km/soat tezlikda uchadilar.
7. O’rtacha asalarilar oilasi kun davomida 10 kg gacha asal yig’a oladi.
8. Asalari uzoq masofalarga osongina ucha oladi va baribir uyiga yo‘l topadi.
9. Taxminan ikki kilometr radiusda har bir asalari oziq-ovqat manbasini topadi.
10. Kun davomida ari 12 gektardan ortiq maydonni o’rganishi mumkin.
11. O’rtacha ari to’dasining vazniga sakkiz kilogrammgacha yetishi mumkin.
12. O’rtacha ari oilasi 50 mingga yaqin asalarilardan iborat.
13. Taxminan 160 ml nektarning og’irligi bo’lib, uni bir taroqqa asalari to’playdi.
14. 100 mingga yaqin gulchang zarralari bitta hujayra tarkibiga kiradi.
15. Asal va zotsiz bo’sh taroqlar quruq deb ataladi.
16. Bir kunda ari hududda 10 marta navbatchilik qiladi va 200 mg gulchang olib keladi.
17. Butun asalarilar oilasining 30% gacha gulchanglarni yig’ish uchun har kuni ishlaydi.
18. Ko’knori, lyupin, yovvoyi atirgul, makkajo’xori asalarilarga faqat gulchang to’plash imkonini beradi.
19. Nektar tarkibida glyukoza, saxaroza va fruktoza mavjud.
20. Asalari asali ko’p miqdorda glyukozadan iborat.
21. Ko’p miqdorda fruktoza bo’lgan asal kristallanish darajasining pastligi bilan ajralib turadi.
22. Asalarilar tarkibida saxaroza yetarli boʻlgan gulchanglarni tanlaydi.
23. Oʻt va malina gullash davrida asal yigʻimi bir kunda 17 kg ga oshadi.
24. Sibirda asalarilar eng koʻp asal yigʻadilar.
25. 420 kg asal bir oilaning asal uyasidan bir mavsumda asal yig’ish bo’yicha qayd etilgan maksimal rekordidir.
26. Asalarilar oilasida barcha muhim vazifalar teng taqsimlangan.
27. Asalarilarning 60% ga yaqini vazni besh kilogrammdan ortiq bo‘lgan koloniyada nektar yig‘ish uchun ishlaydi.
28. 40 gramm nektar yig’ish uchun bir asalari 200 ga yaqin kungaboqar guliga tashrif buyurishi kerak.
29. Asalarilarning vazni 0,1 grammni tashkil qiladi. Yuk koʻtarish quvvati: nektar bilan 0,035 g, asal bilan 0,06 g
30. Asalarilar qishda ichaklarini (umuman) bo’shatishmaydi.
31. Sovuq asalarilar chaqmaydi.
32. Ko‘p miqdorda tutun asalarilarni bezovta qilishi mumkin.
33. Malika ari odamni asabiylashgan holatda ham chaqmaydi.
34. Ming dona lichinka yetishtirish uchun 100 g ga yaqin asal kerak bo‘ladi.
35. Asalarilar oilasiga oʻrtacha yiliga 30 kilogramm asal kerak boʻladi.
36. Asalarilar tomonidan qurilgan uyalar o’ziga xos mustahkamlik va chidamlilik bilan ajralib turadi.
37. Asalari umrini besh marta uzaytira oladi.
38. Asalarilar yuqori darajada rivojlangan hid bilish retseptorlari bilan ajralib turadi.
39. Bir kilometr masofada ari gul hidini seza oladi.
40. Parvoz paytida asalarilar yuklarni, o’z tanasining katta massalarini ko’taradilar.
41. Asalari yuki bilan soatiga 65 kilometrgacha tezlasha oladi.
42. Bir kilogramm asal yig‘ish uchun ari 10 millionga yaqin gulga tashrif buyurishi kerak.
43. Bitta asalari bir kunda 7 mingga yaqin gulga tashrif buyurishi mumkin.
44. Asalarilar orasida albinoslarning o’ziga xos turi ham mavjud bo’lib, ko’zlari oq rangga ega.
45. Asalarilar bir-biri bilan muloqot qilishlari mumkin.
46. Tana harakatlari va feromonlar yordamida asalarilar bir-biri bilan aloqa qiladilar.
47. Har bir parvozda bitta ari 50 mg gacha nektar olib kelishi mumkin.
48. Shuni ham ta’kidlash kerakki, uzoq parvoz paytida asalari yig’ilgan nektarning yarmini yeyishi mumkin.
49. Hatto Misrda ham, qazishmalar ko’rsatganidek, ular bundan 5 ming yil avval asalarichilik bilan shug’ullangan.
50. Polshaning Poznan shahri yaqinida asalarichilik muzeyi joylashgan boʻlib, unda yuzdan ortiq eski asalarilar mavjud.
51. Olimlar qazishmalar davomida asalarilar tasviri tushirilgan qadimiy tangalarni topdilar.
52. Bitta ari 12 gektardan ortiq maydonni o’rganishi mumkin.
53. Asalari o’z vaznidan 20 barobar ko’p yukni ko’tara oladi.
54. Asalari soatiga 65 km tezlikka erisha oladi.
55. Bir soniyada ari 440 ta qanot qoplaydi.
56. Tarixda asalarilar uyalarini uy tomiga qurgan holatlar bor.
57. Erdan Oygacha bo’lgan masofa asal yig’ish paytida bitta ari uchib o’tgan yo’lga teng.
58. Asalarilar nektar topish uchun gullarning maxsus rangidan foydalanadilar.
59. Asalarilarning asosiy zararkunandasi kalxat kuya bo‘lib, u malika ari tovushlarini ko‘chira oladi.
60. Bitta asalari oilasiga kuniga ikki stakan suv kerak bo‘ladi.
61. Seylon aholisi asalarilarni eyishadi.
62. Dunyoning hayratlanarli ajoyibotlaridan biri bu ari va gul o’rtasidagi munosabatdir.
63. Issiqxonalarda yetishtiriladigan sabzavotlarning changlanishida bevosita asalarilar ishtirok etadi.
64. Asalarilar sabzavot va mevalarning changlanish jarayonida ularning ta’m xususiyatlariga ta’sir qiladi.
65. Asal kosmonavtlar va g’avvoslar uchun majburiy mahsulotlar ro’yxatiga kiritilgan.
66. Asal deyarli to’liq so’riladi, ayniqsa ekstremal sharoitlarda.
67. Bir vaqtning o’zida asalari uyaga 50 mg nektar olib kirishga qodir.
68. Tutun asalarilarga tinchlantiruvchi ta’sir ko’rsatadi.
69. Asalarilar qorni to‘la nektarga ega bo‘lgan chandiqdan foydalana olmaydi.
70. Kir sovunining hidi asalarilarni tinchlantiradi.
71. Asalarilar kuchli hidlarni yoqtirmaydilar.
72. Asal oziq-ovqat mahsulotlarini uzoq vaqt saqlashga qodir bo’lgan konservantning o’ziga xos xususiyatlari bilan ajralib turadi.
73. Rimliklar va yunonlar asalni yangi go’shtni saqlash uchun ishlatishgan.
74. Qadimgi Misrda asal balzamlash uchun ishlatilgan.
75. Asal noyob mulk bilan tavsiflanadi – ovqatni uzoq vaqt yangi saqlash uchun.
76. Asalda juda ko’p miqdorda foydali moddalar, vitaminlar va mikroelementlar mavjud.
77. Har bir uyada oʻz qoʻriqchi asalarilar mavjud boʻlib, ular uni dushman hujumlaridan ishonchli himoya qiladi.
78. Bir ari ataylab boshqa birovning uyasiga ucha oladi’ Sababi zaifroq oilani talon-taroj qilish, ahvoli yomon bo’lganida pora bilan yoki o’z oilasiga (kech, sovuq, yomg’ir) qaytib kela olmaslik, bu holda u kamtarlik pozitsiyasini o’z ichiga oladi va qo’riqchi uni o’tkazib yuboradi.
79. Bu hasharotlar hamkasblarini tananing hididan taniydilar.
80. Asalari hayoti davomida turli vazifalarni bajarishi mumkin.
81. Ishchi ari 40 kungacha yashashi mumkin.
82. Raqs yordamida asalarilar o‘rtasida foydali ma’lumotlar uzatiladi.
83. Arining beshta ko‘zi bor.
84. Ko’rishning o’ziga xosligi tufayli asalarilar ko’k, oq va sariq gullarni eng yaxshi ko’radilar.
85. Bachadon uchuvchisiz samolyot bilan taxminan 69 km/soat tezlikda juftlashadi. Bachadon bir nechta erkaklar bilan juftlashadi, ular jinsiy a’zosi bachadonda qolganligi sababli ular juftlashgandan keyin o’lishadi. Bachadonda umr bo’yi (9 yilgacha) juftlashish uchun olingan etarli miqdorda sperma mavjud.
86. Taxminan 17 kun – asalari tuxumining pishishi.
87. Asal yig’ish uchun ari yuqori jag’lari kerak.
88. Yozning oxirida malika asalarilar galasi bilan yangi uy izlashga boradi.
89. Qishlash davrida asalarilar to’pga yig’ilib, uning markazida malika o’tiradi va uni isitish uchun doimo harakatlanadi. Ular harakatlanayotganda issiqlik hosil qiladi. To’pdagi harorat 28 ° gacha. Asalarilar, shuningdek, saqlangan asal bilan oziqlanadilar.
90. Yozda bitta asalari oilasida 50 kg ga yaqin gulchang saqlanadi.
91. Asalarilar hayoti davomida rivojlanishning to‘rt bosqichidan o‘tadilar.
92. Asalari chaqishini bo’shatgandan so’ng darhol o’ladi.
93. Kuzdan chiqqan asalarilar 6-7 oy yashaydi – ular qishdan yaxshi omon qolishadi. Asosiy asal yig’ishda ishtirok etadigan asalarilar 30-40 kun ichida o’lishadi. Bahor va kuzda asalarilar 45-60 kundan ortiq yashamaydilar.
94. Malika ari bir kunda 1000 dan 3000 gacha tuxum qoʻyishi mumkin.
95. Yosh malika mustaqil ravishda butun koloniyani tashkil qiladi.
96. Afrika asalari mavjud asalarilar orasida eng xavfli hisoblanadi.
97. Bugungi kunda har xil turdagi asalarilarni kesib o’tish natijasida hosil bo’lgan asalari duragaylari mavjud.
98. Bir kishi yuzta ari chaqishidan o’lishi mumkin.
99. Asalari qishloq xoʻjaligi oʻsimliklarini changlatishda katta rol oʻynaydi.
100. Olimlar asalarilarga portlovchi moddalarni qidirishni o‘rgatishdi.