Odam mollyuskalarni istalgan joyda uchratishi mumkin. Bu yumshoq tanali mavjudotlar odatda qobiq bilan himoyalangan. Bu sinfga salyangozlar, midiyalar, ustritsalar, kalamarlar va sakkizoyoqlar kiradi. Mollyuskalar soni bo’yicha bo’g’im oyoqlilardan keyin ikkinchi o’rinda turishi ham e’tiborga molik. Bugungi kunda dunyoda ularning taxminan 75-100 ming turi mavjud. Har bir mollyuskaning ajoyib xususiyatlari bor va ular haqidagi ba’zi faktlar butunlay hayratga solishi mumkin.
Olimlar ikki pallali mollyuskaning qobig’ida har kuni chiziqlar shaklida o’sish izlari borligini aniqlashga muvaffaq bo’lishdi. Agar siz ularni hisoblasangiz, bir yildagi kunlar va oylar sonini aniqlay olasiz. Bunday tajribalar shuni ko’rsatdiki, paleozoyda bir yilda hozirgiga qaraganda ko’proq kunlar bo’lgan. Bu ma’lumotni astronomlar ham, geofiziklar ham tasdiqlashdi.
Olimlar aniqlashga muvaffaq bo’lishdiki, odam tutgan eng qadimgi mollyuska taxminan 405 yil yashagan va u eng keksa dengiz yashovchisi maqomini olgan.
1. Lotin tilidan tarjima qilingan «mollyuska» «yumshoq» degan ma’noni anglatadi.
2. Kubada ular g’azablanganda yorug’lik chiqaradigan g’ayrioddiy qiziqarli mollyuskani topishga muvaffaq bo’lishdi. Ispaniyalik va kubalik tadqiqotchilar 2000-yilda Makaroneziyaning suv osti dunyosini oʻrganish uchun orollarda ishlayotganlarida uni kashf qilishgan.
3. Eng katta mollyuska taxminan 340 kilogramm og’irlikdagi mollyuska edi. U 1956 yilda Yaponiyada ushlangan.
4. “Infernal Vampire” – bu dunyodagi yagona mollyuska bo’lib, o’z hayotini 400 dan 1000 metrgacha chuqurlikda va suvda kislorod miqdori kam bo’lgan sharoitda o’tkazadi.
5. Ko’pgina qisqichbaqalar marvarid ishlab chiqaradi, lekin faqat ikki pallali marvaridlar qimmatli hisoblanadi. Oyster marvaridlari Pinctada mertensi va Pinctada margaritifera eng yaxshisidir.
6. Qo’shma Shtatlarning sharqiy qirg’og’ida o’ziga xos ko’rinishga ega chig’anoqlar mavjud. Sharqiy zumrad elision suvda suzuvchi yashil bargga juda o’xshaydi. Bundan tashqari, bu jonzot xuddi o‘simliklar kabi fotosintez jarayonini ham amalga oshiradi.
7. Mollyuskalar uchun asosiy oziq-ovqat turi plankton bo’lib, ular suvda filtrlanadi.
8. Har bir mollyuskaning yoshini qobiq klapanidagi halqalar soni bilan aniqlash mumkin. Har bir halqa oziqlanish, harorat, atrof-muhit sharoitlari va suvdagi kislorod miqdori tufayli avvalgisidan farq qilishi mumkin.
9. Yodgorlik mollyuskalarida dengiz shovqini – bu qobiqning bo’shliqlari bilan rezonanslasha boshlagan atrof-muhit shovqini. Xuddi shunday ta’sir mollyuska qobig’idan foydalanmasdan sodir bo’ladi. Qulog’ingizga krujka yoki egilgan kaftni qo’yish kifoya.
10. Mollyuskalarning ikki pallali turlari harakatlana oladi. Taroqlar, masalan, klapanlarning ritmik qisqarishi va suv oqimining chiqishi bilan uzoq masofalarni suzishga qodir. Ular asosiy dushmanlari hisoblangan dengiz yulduzlaridan shunday yashirinadi.
11. XX asrning 40-yillarida yirtqich rapana mollyuskalari Yaponiya dengizidan Qora dengizga kemalar tubida kelgan. Shu paytdan boshlab ular shunchalik ko’paydiki, ular midiya, istiridye va boshqa raqobatchilarni siqib chiqarishga muvaffaq bo’lishdi.
12. Ilgari oʻrmon nomi bilan mashhur boʻlgan Naska choʻli hududida mollyuskalarning boʻsh chigʻanoqlarini topish mumkin edi.
13. Qadimda chig’anoqlardan binafsha va dengiz ipaklari yaratilgan.
14. O’z chig’anoqlarini o’zgartirib, mollyuskalar tana haroratini ushlab turishi mumkin, uning noldan 38 daraja o’lim chegarasiga ko’tarilishiga yo’l qo’ymaydi. Bu havo 42 darajaga qizdirilganda ham sodir bo’ladi.
15. Mollyuskalar dengiz bo’ylab faol harakatlanishi mumkin, buning natijasida ular ko’p miqdorda shilimshiq ajratadi, bu esa ularga hujum qiladigan yirtqichlarga qarshi asosiy qurolga aylanadi.
16. Anchadan beri nobud bo’lgan ammonit mollyuskalarining uzunligi 2 metrgacha bo’lgan. Bugungi kungacha ularning qobig’ini ba’zan odamlar qum va dengiz tubida topadilar.
17. Ba’zi mollyuskalar, shlaklar va salyangozlar o’simliklarning changlanishida ishtirok etadilar.
18. Avstraliya qirg’oqlari yaqinida yashaydigan halqali sakkizoyoq mollyuskasi etarlicha chiroyli, ammo uning chaqishi halokatli bo’lishi mumkin. Bunday jonzotning zahari 5-7 mingga yaqin odamni zaharlaydi.
19. Bundan tashqari, sakkizoyoqlarning aqlli mollyuskalar ekanligi qiziq. Ular turli xil geometrik shakllarning shakllarini ajrata oladilar, shuningdek, odamlarga o’rganadilar va ba’zan uysaladilar. Bu turdagi chig’anoqlar juda toza. Ular har doim o’z uylarining tozaligiga g’amxo’rlik qilishadi va barcha kirlarni o’zlari chiqaradigan suv oqimi bilan yuvadilar. Ular chiqindini tashqariga “qoziq” qilib qo’yishadi.
20. Mollyuskalarning ba’zi turlarining kichik oyoqlari bor, ular harakatlanishi kerak. Masalan, sefalopodlarda oyoq to’g’ridan-to’g’ri tentacles yonida joylashgan. Ba’zi mollyuskalarning tanasida bu jonzotni hujumdan himoya qiluvchi qobiq ham mavjud.
21. Hamma narsaga qaramay, ba’zi mollyuskalar aqlli. Masalan, bularga sakkizoyoqlar kiradi.
22. Har qanday joyda ko’payish qobiliyati qobiqli baliqlarning noyob qobiliyatidir. Ular uchun hech qanday farq yo’q: bu yerning yuzasi yoki suv muhitidir.
23. Dunyoda ko’plab chig’anoqlar mavjud. Ulardan ba’zilari juda mayda va parazitdir. Boshqalari juda katta va uzunligi bir necha metrga yetishi mumkin.
24. O’zlarini himoya qilish uchun ko’plab sefalopodlar siyoh bulutini chiqarishni boshlaydilar, shundan so’ng ular uning qopqog’i ostida suzib ketishadi. Chuqur dengiz mollyuskasi “do’zax vampiri” suv muhitida hukmronlik qilayotgan zulmat tufayli o’z najoti uchun boshqa hiyla-nayrangga murojaat qiladi. Bu jonzot chodirlarining uchidan bioluminesans shilimshiqni chiqaradi, bu esa yaltiroq ko’k sharlardan iborat yopishqoq bulutni hosil qiladi. Bu yorug’lik pardasi yirtqichni zarba berishga qodir, bu esa mollyuskaning tezda yashirinishiga imkon beradi.
25. Atlantika va Shimoliy Muz okeanida yashovchi Mollusk Arctica islandica 500 yilgacha yashashi mumkin. Bu sayyoradagi eng uzun jonzot.
26. Mollyuskalar nihoyatda kuchli. Agar odam o’zida shunday kuchga ega bo’lsa, vazni 50 kg bo’lgan odamlar 0,5 tonnalik yukni vertikal ravishda yuqoriga ko’tarishlari mumkin edi.
27. Qobig’i turbospiral shaklga ega bo’lgan gastropodlar spiralning oxirgi burilishlarida ham jigarga ega.
28. Sanoat miqyosida chig’anoqlarni etishtirish birinchi marta 1915 yilda Yaponiyada tashkil etilgan.Bu usulning mohiyati qobiqqa zarrachani joylashtirishdan iborat bo’lib, uning atrofida mollyuska mineralni qurishi mumkin edi. Ushbu turdagi usulni Kokichi Mikimoto ixtiro qilgan, keyinchalik u o’z ixtirosi uchun patent olishga muvaffaq bo’lgan.
29. Umurtqasiz mollyuskalar orasida rekordchi – bu ulkan kalamar. Uning tanasi uzunligi 20 metrga etishi mumkin. Ko’zlari diametri 70 santimetrgacha.
30. Sakkizoyoq mollyuskalari, shuningdek, sakkizoyoqlar deb ham ataladi, dunyodagi suvda yashaydigan va qush kabi tumshug’iga ega bo’lgan yagona jonzotdir.